Slikarstvo Zorana Nastića utemeljeno je na poznavanju klasične umetnosti, tradicionalnom obrascu naratocentrizma i predstavljačkoj strategiji realizma koji ima simbolistički, metafizički i fantastični obol. Njegovo kultivisano i visoko sofisticirano slikarstvo veruje u oko, ruku i kulturnu memoriju. Nalazimo na Nastićevim slikama nečeg od teatralnosti, prezentnosti i iluzionističkih prizora prerafaelitskog slikarstva. Nesumnjivo, Zoran Nastić je jedan od najobrazovanijih naših slikara, vrstan znalac slikarskog zanata, poznavalac ezoterijskih i alhemijskih učenja, jedan od retkih naših umetnika sposobnih da rade u više stilova. Ovaj umetnik koristi akrilik vinilske boje koje daju smolasto-laskastu površinu. Po vlastitom svedočenju, akril je počeo da radi još 1967. godine kada je ova tehnika bila gotovo nepoznata u nas, i za sve ovo vreme doveo ju je do zavidnog zanatskog majstorstva.
Nasuprot subpolarne sfere mistike raspadanja i dekompozicije koja zari sa slika Ivana Olbrajta i Dada Đurića, Zoran Nastić se okreće astralnoj sferi lepote i kristala. U duhu velikih slikara simbolizma (pomenimo ser Lorensa Alma-Tademu), Nastić vešto spaja i izmiruje alegorijsko predstavljanje figura sa mističnim kulisama pejzaža. On na slikarsko polje projektuje svoju pripovednu ispovest, ne libeći se da inscenira reference iz istorijskog slikarstva, najčešće sa slika Vermera i holandskih majstora 17.veka. Pronalazimo na njegovim slikama nečeg od romantičarskog shvatanja lepog. Nečeg od onog Novalisovog nauka da svet treba uvek iznova romantizovati. Poetičnost njegovih prizora ima nečeg od suzdržane fantastike i metafizičkog naboja. Pusti morski pejzaž sa rahlim, stenovitim masama hridi i grebena u koji Nastić najčešće smešta svoje ženske figure, oblikovan je po zakonima kolorističke ravnoteže. A realistički tretman ovde ne guši čisto slikarsko osećanje. No, evo kako nas Nastić uvodi u jedno estetsko događanje. On fiksira onaj trenutak kad gracilna devojka ljupkog gesta i pojave, hoda malom stazom prema svetioniku, u svojoj nadmoćnoj osamljenosti (inače, pojava svetionika i jednoroga na Nastićevim slikama nikako nije nehotična, već poetički osmišljena i dosledna). Ljubičaste mase oblaka pred oluju, galebovi što jedre u vazduhu punom vodenih čestica, svetionici, jednorozi, stenovite hridi - sve to doprinosi atmosferi tajanstva i misterije, kroz koju Nastić aktivira i artikuliše metafizičnost prizora i uspostavlja paralelizam ovostranog i onostranog, stvarnosti i snova. Kao i Kaspar David Fridrih, Nastić često prikazuje svoje ženske figure s leđa, hoteći time da nas uputi da se i sami zagledamo u pučinu kao savršenu sliku beskonačnosti i nedostižnosti ultramarina, dubokih kobalta i prusko plavih.
Nastićeva metafizička vizija bliska je u ikonografskom smislu (ali ne i u načinu na koji se likovno artikuliše stanje usamljenosti) viziji Edvarda Hopera. Za Nastića, esteticizam je blizak izvornoj prirodi umetnosti. Duh organizovane osećajnosti, reda i harmonije, latentno prožima njegovo slikarstvo, prirodno se nadovezujući na platonske ideje o harmoniji. Na njegovim narativno neopterećujućim slikama, sve je optički skladno objedinjeno. Poput Valerija, on drži do reda, jasnoće artistički rafinirane lepote i jednog gotovo zenovskog očišćenja od svih suvišnosti koje bi mogle da naruše sklad i harmoniju njegove slike. A kako kaže Žan Grenije "ništa nema veću cenu od jasnoće i tačnosti unetih u tajne stvari". Sklad je, dakle, suštinska idejna i značenjska odrednica Nastićevog slikarstva, tim pre što su skladnost i mera nešto što kao duboko konstitucionalno postoji u samom umetniku, čije slikarstvo ukazuje na trajni afinitet između duše i lepote. A duša može saznati lepotu tek kad se očisti od nigreda i limba đubrišta.
Nastić svoju sliku organizuje kao svojevrsni vizuelni esej, kao kolaž u kome će se sintetizovati duhovna i pikturalna iskustva egipatske civilizacije, evropske i istočnjačke tradicije. A zatim, ovaj umetnik kreativno koristi vizuelna iskustva vezana za medij fotografije. Ključni protagonist beogradske nove duhovnosti generacije umetnika sedamdesetih godina prošlog veka (Bunuševac, Travanov, Jovanović, Gavrović), Zoran Nastić spaja i izmiruje poetiku intime, ezoterijske simbole i znakove sa obeležjem istorijskih meditacija. Kroz proces duboke kontemplacije nad istorijskim slikarstvom Nastić tvori hermetične kolaže na kojima svoje figure, predmete, istočnjačke ideograme, magičke spirale i simbole dovodi u nove međuodnose i kolineacije. U pitanju su panoptikumi, slojevite pluralističke montaže, spiritualne konceptualne slagalice koje u sebi spajaju i izmiruju relikte drevnih tradicija i kultura sa ekranizacijom modernog sveta. Ti radovi nose nečeg od matematičko-geometrijskog Weltenshaunga. Recimo, brikolažno ustrojstvo Nastićevog rada "Himalajska jantra" predstavlja izraz sistematskog razmatranja pitanja mandale, koje, svakako, podrazumeva i izvesna zračenja "izvan sebe" (po Tucciu, mandala označava "jednu posvećenu površinu koja štiti od provala razarajućih snaga koje se ostvaruju u demonskim ciklusima"). Zoran Nastić tvori amblematske kolaže "višeg stupnja organizacije". Iščitavamo na tim vizuelnim esejima Nastićevu fascinaciju simbolom, istorijom, hermetizmom i ezoterijom. Čest simbol na njegovim slikama je jednorog što svojim čeonim, psihičkim falusom označava duhovnu oplodnju. A Nastićevi jedrenjaci i brodovi usidreni u luci upućuju na reči Svetog Avgustina: „Život na ovom svetu je kao uzburkano more kroz koje naš brod moramo da dovedemo u luku. Ako nam uspe da odolimo zavođenju sirena, brod će nas odvesti do večnog života.“ Umetnički identitet se, po Nastiću, stiče ne samo kroz konflikte, konfrontacije i suočavanja sa istorijskim slikarstvom, već i kroz strpljivo građenje slikarskog polja i veliku činjenicu afirmacije.
Dragan Jovanović Danilov
